Major Arx: Αφηγήσεις ενός Ισλανδού ή η Σάμη του 1988 και του 2011

Είμαι ξένος, τουρίστας, δηλαδή. Ισλανδός. Ναι Ισλανδός. Αυτές τις μέρες περιηγούμαι τη Σάμη και την περιοχή της.

Είχα έρθει πριν 23 χρόνια, 24 χρονών. Με φιλοξενούσε στην παραλία μια εκπληκτική γυναίκα με τον άντρα της. Ντόμπρα Ελληνίδα, δουλευταρού, Κεφαλονίτισσα με μια σοφία που τη συναντούσα μόνο σε ανθρώπους της μακρινής μου κωμόπολης, στο νότο της χώρας μου.

Ήταν το 1988. Τότε κατέβαινες στο λιμάνι κι αν ήταν καλοκαίρι ο θόρυβος στον παραλιακό δρόμο, τα ακαλαίσθητα σκέπαστρα των μαγαζιών –τζαλντ τα λέμε στη χώρα μου- σε έκαναν να αποστρέφεις το πρόσωπό σου. Δε μ’ άρεσαν! Ένα βράδυ έκανα μια βόλτα στον παραλιακό δρόμο, όχι στο δρόμο που αποτελούσε κάτι σαν πασαρέλα (κατγουόκ στα ισλανδικά), αλλά πλάι στη θάλασσα. Απόσταση από τα ακαλαίσθητα σκέπαστρα ως τη θάλασσα, περίπου 2 μέτρα. Πρόσεχα να μην σκοντάψω και βρεθώ στη θάλασσα, γιατί φορούσα και τα καλά μου ρούχα. Ένα λινό, εκρού κι ένα επίσης πουκάμισο στο ίδιο χρώμα, που το αγόρασα πανάκριβα (είχα τότε λεφτά) στο Ρεϋκιαβίκ. Μπροστά μου έφεγγαν μόνο τα φώτα των εστιατορίων. Άκουα τους ήχους των πηρουνιών και των πιάτων και τα τραγούδια κυρίως καψουροτράγουδα -γκάνγσλάους λεγκ, τα λέμε εμείς. Δεν μπορώ να πω ότι μου άρεσαν, σκεφτόμουν, έλειψαν τα ποιοτικά τραγούδια, όταν άκουσα μια φωνή! Κοιτάω και τι να δω, στα δέκα μέτρα μπροστά μου ένα παιδί έπεσε στη θάλασσα. Δε δίστασα ούτε μία στιγμή, έπεσα, το έβγαλα, πήγε στράφι και το …λινό, αλλά γι’ αυτό θα μιλάμε;

Την άλλη μέρα πήγα στην πλαζ της Σάμης, Απογοητεύτηκα γιατί ούτε μια καμπίνα αλλαγής, ούτε μια τουαλέτα ούτε μια καντίνα να πάρεις κάτι.

Το απόγευμα ζήτησα να επισκεφτώ τα αρχαία, είχα διαβάσει γι’ αυτά. Λάτρης της αρχαίας Ελλάδας εγώ, είχα δει ένα βιβλίο του Παρτς για την Κεφαλονιά σε βιβλιοθήκη της Αγγλίας. Ποια αρχαία, μου είπε, ένα συμπαθητικός μεσήλικας. Να, πήγαινε προς τα εκεί. Και μού ‘δειξε ένα δρόμο. Τον ακολούθησα, χάθηκα, ρώτησα έναν βοσκό με 3 πρόβατα στο δρόμο και μου ξανάδειξε το δρόμο, ξαναχάθηκα και γύρισα πίσω.

Ύστερα από δυο μέρες, μόνο ένας εθελοντής, σοφός και διαβασμένος άνθρωπος, που έμενε στο έμπα της Σάμης με πήγε και περιηγήθηκα όλα τα αρχαία, χαμένα στους θάμνους, σκεπασμένα με χαλίκια (!!). Τι να πω! Αλλά όμως πόση μεγαλοσύνη έχουν στα σπλάχνα τους! Θεόρατα βράχια. Οι πύλες! Ο ναός του Απόλλωνα! Εκεί το φως έχει άλλη λάμψη! Εκεί το φως είναι πνεύμα! Ζωή. Σοφία!
Μακαριότητα!!!

Μια μέρα, είπα: δεν μπορεί, θα δω πράγματα στο μουσείο της πόλης. Ποιο Μουσείο, μου είπαν, εδώ δεν υπάρχει, πήγαινε στο Αργοστόλι. Μου ήρθε η εικόνα της μικρής πόλης μου. Τη λένε Χεφν.

Έκαναν τα πάντα οι πατεράδες μας –και όχι χωρίς αντιδράσεις από κάποιους, που φαίνεται ότι είναι ίδιοι παντού- και από το τίποτε, το 1975, δημιούργησαν ένα Μουσείο και δύο βιβλιοθήκες παρακαλώ!. Και χωρίς τη βοήθεια του κράτους. Το Μουσείο φτωχό, δεν έχουμε τόσα σπουδαία αρχαία όπως εσείς. Και τι νομίζετε ότι εκθέτουμε;. Βράχους ηφαιστειογενείς, φωτογραφίες, ιστορίες ψαράδων σε σκίτσα, ευρήματα του βυθού –είναι παραθαλάσσια η μικρή πόλη μου-, λαογραφικά αντικείμενα. Ο κάθε τόπος έχει την ιστορία του. Μικρή, μεγάλη δεν έχει σημασία.

Μια άλλη μέρα ζήτησα να πάω στη βιβλιοθήκη, ήμουν βέβαιος ότι εκεί θα διάβαζα περισσότερα για την ιστορία της περιοχής. Όλο και κάποιο βιβλίο θα υπήρχε. Πρέπει να σας πω ότι σπούδασα στην Αγγλία, στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ ελληνική ιστορία και λογοτεχνία. Γνωρίζω κάπως καλά τα ελληνικά. Δεν υπήρχε όμως βιβλιοθήκη!!

Να σας πω και κάτι. Γοητεύτηκα από την ιστορία της Σάμης και ιδίως –αυτό το αναφέρει ο Πάρτς- από την ιστορία της πολιορκίας του κάστρου με τους νέους που είχαν απαγάγει οι Ρωμαίοι και από την αντίσταση των κατοίκων. Μου είπε κι άλλα για το γεγονός ο καλός μου ξεναγός. Όταν γύρισα στην πατρίδα μου μίλησα για τη Σάμη και την ιστορία της σε ένα φίλο μου δάσκαλο. Του έδωσα και το βιβλίο. Οι δάσκαλοι του σχολείου έκαναν, στα πλαίσια του μαθήματος του Πολιτισμού, διαγωνισμό ιστοριών από όλον τον κόσμο κι οι μικροί μαθητές έβγαλαν πρώτη την ιστορία της Σάμης και την πολιορκία του κάστρου. Την πιο συγκινητική, είπαν. Να τους πουλήσουν, αυτούς που υπερασπίστηκαν τόσο τον τόπο τους, οι Ρωμαίοι για δούλους!!.

Κάθισα 19 μέρες στη Σάμη. Πήγα και σε άλλα μέρη της Κεφαλονιάς. Ομολογουμένως έμεινα ευχαριστημένος από τη φύση. Και ιδιαίτερα από τη φύση της Σάμης. Η Μελισσάνη, η Δρογκαράτη, η Ελεούσα, η Αντίσαμος, οι Άγιοι Φανέντες! Πού, εμείς τόσα μαγικά μέρη, τέτοιες παραλίες! Με τέτοιο κρύο βέβαια σαν το δικό μας άντε να κάνεις μπάνιο στη θάλασσα! Κι οι άνθρωποι: περήφανοι, θυμόσοφοι, χαμογελαστοί, με πολύ χιούμορ. Φαγητά; θαυμάσια. Εκείνη η κρεατόπιτα! Άμα δε βάλεις σάψυχο (δεν έχουμε εμείς τέτοιο φυτό), δε λέει τίποτα, γιε μου, η πίτα, έλεγε η καλή μου οικοδέσποινα. Α, μου άρεσαν κι άλλα δύο υπέροχα φαγητά: οι μελιτζάνες κοκκινιστές με σκόρδο και ντομάτα και επίσης η ντομάτα με αυγά στο τηγάνι. Βέβαια, έτρωγα άπληστα και τα βερύκοκα. Το καλύτερο φρούτο που έχω φάει. Μακάρι να είχαμε κι εμείς βερύκοκα και τόσες ντομάτες και μελιτζάνες! Παράδεισος η Κεφαλονιά!

Έφυγα, πολύ ευχαριστημένος από τη φιλοξενία και τους ανθρώπους. Λατρεμένοι. Παραδοσιακοί, κρατάνε το πνεύμα των παππούδων τους δεν έχουν αλωθεί από τον τουρισμό. Κι η φύση, τα αρχαία!

Σωτήριο έτος 2011. Πενηντάρης πια, ήρθα πάλι στη Σάμη. Ιούλιος. Και δε βρήκα ούτε τους καλούς μου φίλους ούτε και τον οδηγό που με πήγε στ’ αρχαία. Έφυγαν για το μεγάλο ταξίδι. Πήγα, τους άφησα λουλούδια…

Δε βρήκα τίποτε άλλο! Ούτε Μουσείο αρχαίων ούτε βιβλιοθήκη. Όλα ίδια. Ίδια κι απαράλλαχτα. Μόνο το χημικό καθαρισμό των αποβλήτων βρήκα, που μυρίζει, ιδίως τα βράδια. Και καλύτερα τραγούδια, άκουσα, ευτυχώς κεφαλονίτικα. Και χαλασμένες ταμπέλες να γράφουν ότι προς τα εκεί είναι τα κάστρα. Φτάνει όμως αυτό; Κι ένα, ευτυχώς, μα αρκετά παρατημένο λαογραφικό μουσείο σε κάποιο χωριό. Μου ’πε κάποιος ότι τώρα προσπαθούν να φτιάξουν Μουσείο. Μακάρι! Α! και περισσότερα μαγαζιά με ….τζαλντ! που φτάνουν μέχρι την πλαζ.

Βρήκα όμως και παιδιά που παίζουν και γελάνε. Λες; είπα. Μετά, ας πούμε, από 20 χρόνια, που αν είμαι υγιής, θα ξανάρθω, θα δω μια άλλη Σάμη; Λες τούτα τα παιδιά που γελάνε και παίζουν ανέμελα να φτιάξουν μουσεία, να φτιάξουν βιβλιοθήκες, να καλωπίσουν τις παραλίες, τους δρόμους, το λιμάνι, να φτιάξουν τα αρχαία; Οι αρχαίοι κάτοικοι της Σάμης αντιστάθηκαν ηρωικά στους κοσμοκράτορες Ρωμαίους. Οι νέοι, όμως. Σε ποιους αντιστάθηκαν; Οι πιο νέοι; Θα αντισταθούν; Δεν κάνω μαθήματα ιστορίας και πολιτισμού, συμπαθάτε με, απλά ένας φίλος αδερφός είμαι της Κεφαλονιάς, της Σάμης που τη λάτρεψα, τόσο, για την ιστορία της που δεν μπορεί θα ξανάρθω. Θα ξανάρθω; Η καρδιά μου πάντως το λέει.

Α, εκείνο το κάστρο! Κι ο ναός του Απόλλωνα! Μα! ναι! κι η κρεατόπιτα!
Ιούλιος, 17, 2011
J.B.

Για την αντιγραφή και τη μυθοπλαστική προσαρμογή στη γλώσσα:
MAJOR ARX

Υ.Γ. (Major Arx) Το παραπάνω κείμενο, με την άδεια του J. είναι αφιερωμένο από εμένα στην παντελή έλλειψη οράματος όσων με διάφορους τρόπους αποτέλεσαν και αποτελούν οποιασδήποτε μορφής εξουσίας, σε έναν τόπο όπως η Σάμη, που έχει αποδειχτεί, πολλαπλώς, ότι μάλλον δε μας αξίζει.