Η Σάμη σε τουριστικό λεύκωμα του 1951

Μια περιγραφή της Σάμης όπως καταγράφηκε σε ένα τουριστικό λεύκωμα του 1951, δύο μόλις χρόνια πριν τους Σεισμούς:

[ Σάμη ]
... Δέν είναι υπερβολή να χρωματίσουμε την ιστορική αλήθεια, πως δεν υπάρχει γωνιά της Κεφαλλωνιάς που να μην έχη και την ιστορία της, μα εξ ίσου παράλληλα και τη μαγευτική της γοητεία. Γι’ αυτό μια εκδρομή, μία επίσκεψις ή κι ενα πέρασμα, πολύ θα μας πείσει, γιατί η πραγματικότης θα φανή μοναχή της. Όταν λοιπόν περάσουμε τη μεγάλη γέφυρα του Αργοστολιού για να φτάσουμε στην απέναντι πλαγιά, όπου οι μύλοι, ένας ανηφορικός δρόμος που όσο προχωρεί για να φτάση πειό κοντά στο βουνό, γίνεται περισσότερο αξιοθέατος, περνά μέσα από τα σπλάγχνα του και κατέρχεται έπειτα στην περιοχή της Σάμης. Η ιστορική Σάμη, μέσα στην αγκαλιά της οποίας η αρχαία εποχή έχει αφήσει πολλά ιστορικά κειμήλια και πλούσια αχνάρια από το πέρασμά της. Τα φυσικά της στολίδια είναι πολλά. Όλη η περιοχή σκεπάζεται από καταπράσινο χρώμα, έχει βλάστησι πυκνή, προ παντός οπωροφόρους κήπους και πολλά νερά.

Ο μεγάλος ιστορικός της αρχαιότητος Θουκυδίδης, μνημονεύων την Κεφαλλωνιά στα έργα του, την αποκαλεί, ως και πρότερον αναφέραμεν, Τετράπολιν. Η Σάμη περιλαμβάνεται εις τας τέσσαρας παρ’ αυτού αναφερομένας πόλεις. Εις αυτήν αποδίδει κάπως μεγαλυτέρα προσοχή, διότι τα ιστορικά γεγονότα που εξυφάνθησαν τότε μέσα στους κόλπους της, πράγματι την κατέστησαν αξιολογότερη. Η ιστορία της κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους αφήκε βαθειά σημεία της εποχής εκείνης, ακόμα και σήμερα διακρίνονται πολύ ευκρινώς, εντός της θαλασσίας περιοχής, παρά την θέσιν Τσέκα, υπολείμματα αρχαίων οικοδομημάτων της πόλεως, η οποία εξηφανίσθη με την πάροδο των αιώνων.

Οι φυσικές της ωμορφιές είναι πολύ πλούσιες, άφθονα νερά την περιλούζουν, περιβόλια γεμάτα από κάθε είδους δέντρα, κατάφυτα βουνά και ωραία ακρογιάλια την κάνουν ένα από τα πολύ ωραία μέρη της όλης Κεφαλλωνιάς. Έχει ευχερέστατη συγκοινωνία με όλα τα άλλα μέρη του νησιού, καθώς και με τα άλλα νησιά του Ιονίου Πελάγους, γιατί σχεδόν καθημερινά από εκεί περνούνε διάφορα πλοία τα οποία εκτελούνε τη θαλάσσια επικοινωνία.

Σε μικρή από της Σάμης απόστασι βρίσκεται η ωραία περιοχή του Πυργιού. Στη περιοχή αυτή φτάνουμε μέσω ενός γραφικού δρόμου που περνά από αξιοθέατα μέρη. Σε ύψος 500-600 μέτρων από τη θάλασσα βρίσκονται τα χωριά του Πυργιού, των οποίων οι κάτοικοι διακρίνονται για τη μεγάλη τους φιλοπονία και την φιλόξενη συμπεριφορά.

Σε απόστασι 15 ως 20 λεπτών από τη Σάμη, φτάνουμε σε μια ώμορφη τοποθεσία που λέγεται Καραβόμυλος. Ο μύλος αυτός κινείται με το ρεύμα ορμητικού ρυακίου, το οποίο πηγάζει εκ των αβαθών της μικρής λιμνοθαλάσσης που σχηματίζεται εκεί. Πρόκειται περί υπογείων υδάτων που αναβλύζουνε με δύναμι στο σημείο εκείνο.

Προτού φτάσουμε στη περιοχή του Πυργιού, διαβαίνοντες από ένα γραφικό δρόμο, φτάνουμε σε μια περίεργη τοποθεσία όπου μία λίμνη αγκαλιάζεται από πελώρια θαμνοειδή δέντρα, που παρέχουνε την εντύπωσι πραγματικής Ζούγκλας. Η λίμνη αυτή είναι πολύ αξιόλογη. Το βάθος της δε μπορεί να μετρηθή, γι αυτό και την ονομάζουνε «ΑΒΥΘΟ» κοινώς «Άκολι». Αποτελεί ένα από τα πολλά περίεργα φαινόμενα της Κεφαλλωνιάς.

Η σημερινή κωμόπολις της Σάμης δεν είναι η ακμαιοτάτη πόλις την οποίαν η Ρωμαϊκή κυριαρχία κατέστρεψε κατά τα μέσα της δευτέρας π.Χ. εκατονταετηρίδος. Είναι μικρή και απλή, χωρίς πολυτελή οικοδομήματα και λεωφόρους, χωρίς πάρκα και κέντρα, μα είναι ικανοποιημένη από τη φυσική της εμφάνισι και το περιλάλητο περιβάλλον της που εκ πρώτης όψεως δίνει μια πολύ καλή εντύπωσι και καθηλώνει τη σκέψι και το λογισμό του ανθρώπου στες άγνωστες ιστορικές σελίδες που γραφτήκανε γι αυτή και μόνο. Μπροστά της απλώνεται ένα ωραίο λιμανάκι, το οποίο εχρησίμευε την παληά εποχή ως σημαντικός Ναύσταθμος, γιατί εκεί τα καράβια προσορμιζόμενα βρίσκανε κάποια ησυχία από τα μανιασμένα ανεμοδάρματα.

Στην άκρη του κόλπου της Σάμης αξιοσημείωτη είναι η τοποθεσία «καραβόμυλος». Η συγκοινωνία με τας γύρω περιοχάς γίνεται με ωραίους αμαξιτούς δρόμους, που περνούνε από μαγευτικά σημεία...