ΑΝΟΙΧΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ: ΑΝΑΔΕΙΞΗ και ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ της ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ της ΣΑΜΗΣ

Αντί εισαγωγής συγκεντρώσαμε τα διάφορα θέματα που έχουν τεθεί κατα καιρούς από αναρτήσεις και σχόλια, σαν μια σειρά ερωτημάτων για να ανοίξουμε την συζήτηση για την Ανάδειξη και την Αξιοποίηση της Ιστορίας του τόπου μας.

Μπορείτε να συμμετέχετε στην συζήτηση είτε αποστέλλοντας σχόλιο στην ανάρτηση αυτή είτε αποστέλλοντας σχετικό άρθρο σας στο email: roupaki@gmail.com. Τα άρθρα θα ενσωματωθούν στην ανάρτηση αυτή, ώστε ο αναγνώστης να βρίσκει εδώ συγκεντρωμένες όλες τις σχετικές με το θέμα απόψεις.

===========================================================

Major-Arx: ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΣΑΜΗΣ

(Αναρτήθηκε: 17 Ιανουαρίου 2010)

Είναι γνωστό ότι η πολιτιστική κληρονομιά ενός τόπου αποτελεί τη μείζονα περιουσία του. Μια περιουσία που δίνει το δικαίωμα αφενός στους κατοίκους να νιώθουν ιστορικά, κοινωνικά και πολιτισμικά ισχυροί και βέβαια περηφάνια και αφετέρου συντηρεί και μετεξελίσσει θετικά το συγκεκριμένο τόπο. Η πολιτισμική φυσιογνωμία δε, είναι εκείνη που προκαλεί το ενδιαφέρον και στους επισκέπτες, ώστε να προσεγγίσουν αυτόν τον τόπο και να τον κάνουν γνωστό γενικότερα.

Η Σάμη είναι από εκείνες τις περιοχές που έχουν μια πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή, βυζαντινή, νεώτερη, η οποία για διάφορους λόγους είναι κυριολεκτικά θαμμένη είτε κάτω από σωρούς χαλικιών είτε κάτω από τα οδοστρώματα και τα σπίτια είτε χάνεται στις δαιδαλώδεις διαδρομές φτωχά συντηρημένων δρόμων. Δυστυχώς η ιστορία της Σάμης και η πολιτιστική της κληρονομιά δεν ήταν ποτέ στις άμεσες και ουσιαστικές προτεραιότητες της Δημοτικής αρχής. Αλλά βέβαια για να μην μεμψιμοιρούμε και γινόμαστε κουραστικοί, στη συνέχεια, αναφέρομαι σε ορισμένα μόνο αρχαιολογικά σημεία της Σάμης:

1. ΑΡΧΑΙΕΣ ΑΚΡΟΠΟΛΕΙΣ: Τα τελευταία χρόνια γίνονται κάποιες ανασκαφές και στις δύο (Παλαιόκαστρο-Major Arx, Κύατις-Άγιοι Φανέντες). Είναι σχεδόν βέβαιο ότι μόλις σταματήσουν τα κονδύλια, αυτή, η έστω με ρυθμό χελώνας ανασκαφική εξέλιξη θα σταματήσει. Φαντάζεστε ότι αν γινόταν να επισπευτεί το έργο, μια μελλοντική εκμετάλλευση πόσα χρήματα θα επέφερε στο Δήμο και βέβαια πόσες θέσεις εργασίες θα ανοίγονταν; Πέρα βέβαια από την αναμφισβήτητη τόνωση της ιστορικής και πολιτισμικής συνείδησης στους κατοίκους της περιοχής…

2. ΡΑΚΟΣΠΙΤΟ: Είναι αναξιοποίητο ένα σημαντικότατο μνημείο της Σάμης που μπορεί να συγκριθεί με τα αντίστοιχα λουτρά των αρχαίων Ρωμαίων σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης (περίχωρα Ρώμης, Τριέρ Γερμανίας κ.α.) Αλλά αν οι φίλοι μας της Ευρώπης γνωρίζουν την ιστορία οι ίδιοι και τα παιδιά τους, γιατί γίνεται μάθημα με τα σχολεία εκεί, εδώ, αμφιβάλλω αν και ένας μικρός μαθητής της Σάμης και των περιχώρων το γνωρίζει. Η ευθύνη της δημοτικής αρχής είναι τεράστια γι’ αυτό. Γιατί πέρα από τα προαναφερόμενα και την ασύγκριτη πνευματική ωφέλεια –την αξιολογώ πρώτη αυτή- πρέπει να υπολογίσουμε και τα έσοδα αλλά και τις θέσεις εργασίας. Να προσθέσω και να ρωτήσω -δεν περιμένω βέβαια απάντηση- πόσα χρήματα θα χρειαστούν ώστε να περιφραχθεί αξιοπρεπώς ο χώρος όπως και ο διπλανός του, ο εσχάτως αποκαλυφθείς, να κτιστεί ένα αισθητικά άρτιο μικρό περίπτερο για να είναι ο χώρος επισκέψιμος από τους τουρίστες, αλλά, το τονίζω, και από τους κατοίκους και ιδιαίτερα τους μαθητές της περιοχής;

3. ΦΥΤΙΔΙ: Πρόκειται για ένα σπήλαιο παλαιολιθικής εποχής, σπίτι νυχτερίδων σήμερα και παλιότερα στρούγκα προβάτων. Βρίσκεται στη θέση Λάκα, λίγα μέτρα από το δημόσιο δρόμο. Υπάρχει μελέτη (δεκαετία του ’60) του σπηλαιολόγου Πετρόχειλου, ο οποίος και εξερεύνησε το συγκεκριμένο σπήλαιο. Αναφέρει μάλιστα ότι η ανακάλυψή του μετέθεσε τις χρονολογίες περί διαμονής κατοίκων στη Δυτική Ελλάδα και ιδιαίτερα στα νησιά μας. Το συγκεκριμένο σπήλαιο θα μπορούσε να συνδεθεί αρχαιολογικά με τους παρακείμενους θαμνοσκέσπαστους παλαιολιθικούς οικισμούς (ανασκαφές και σχετική μελέτη του Σπ. Μαρινάτου). Και γι’ αυτό το σπήλαιο ισχύουν τα προαναφερόμενα.

Δεν θα προχωρήσω σε άλλες αναφορές (άλλα ψηφιδωτά, άλλα παλαιολιθικά σπήλαια, αρχαίο λιμάνι, ναός του Απόλλωνα) για να μην καταχραστώ το χώρο που ευγενικά μάς προσφέρεται από το Ρουπάκι. Θα τελειώσω το σημείωμά μου μόνο με δύο τρεις προτάσεις προς τη σημερινή ηγεσία του Δήμου. Και λέω, τη σημερινή, γιατί πρέπει να αρχίσει επιτέλους κάποιο πολιτισμικό έργο στον τομέα της αρχαίας κληρονομιάς το οποίο και θα αφήσει ως άμεση και αναγκαία παρακαταθήκη στην επόμενη μάλλον διευρυμένη … «καλλικρατική» δημοτική αρχή…

1. Αξιοποίηση αρχικά του Ρακόσπιτου και του Φυτιδιού. Προγραμματισμός για την αξιοποίηση όλων των αρχαιολογικών μνημείων.
2. Έκδοση ενός φυλλαδίου για την αρχαία κληρονομιά και γενικά για την ιστορία της Σάμης, που θα διανέμεται στους κατοίκους και στους μαθητές της περιοχής.
3. Ανάθεση σε ιστορικούς και άλλους επιστήμονες για τη συγγραφή μια ιστορίας της περιοχής. Ξέρετε, στα σχολεία υπάρχει ειδική ζώνη –ευέλικτη ζώνη ονομάζεται- όπου είναι δυνατόν να διδάσκεται η ιστορία της περιοχής, ενταγμένη βέβαια στη γενικότερη τοπική ιστορία και στην εθνική μας ιστορία.
4. Ενημέρωση των κατοίκων για όλα τα αρχαιολογικά θέματα της περιοχής. Ας αξιοποιήσει ο Δήμος τον πραγματικά σοβαρό και αξιόλογο επιστήμονα που κάνει τις ανασκαφές, χρόνια τώρα στη Σάμη. Ας του ζητήσει μια φορά, ας πούμε κάθε εξάμηνο να ενημερώνει τους κατοίκους για θέματα των ανασκαφών και γενικά της ιστορικής φυσιογνωμίας της περιοχής.
5. Ας θεσπίσει ο Δήμος την τακτική διοργάνωση ενός συνεδρίου κάθε δύο ή τρία χρόνια για την ιστορία γενικά της Σάμης. Ας καλέσει επιστήμονες από την Ελλάδα, αλλά και από το διεθνή χώρο (Ομηριστές, αρχαιολόγους, ιστορικούς κ.ά.).
   

Αυτά προς το παρόν. Φίλοι, συμπολίτες, ας εκφράσουμε όλοι την αναμφισβήτητη αγάπη μας για την «όλβια Σάμη», όπως την είπε κάποιος περιηγητής των αρχών του 19ου αιώνα και ας σταθούμε κριτικά αρωγοί δίπλα στις θετικές και ουσιαστικές, προς αυτήν την κατεύθυνση, ενέργειες του Δήμου.

Ρουπάκι, σ’ ευχαριστούμε για τον ίσκιο που απλώνεις. Έναν ίσκιο ανοιχτό, δημοκρατικό που δεν …σκιάζει αλλά φωτίζει, ενημερώνει, αποκαλύπτει, προτείνει, δηλαδή, δημιουργεί.

MAJOR ARX

------------------------------------------------------------------------------------
Αντώνης Καλλιβωκάς: Οι αναξιοποίητοι θησαυροί της Σάμης

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΚΑΙ Ο ΦΥΣΙΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ

(Αναρτήθηκε: 13 Ιανουαρίου 2010)

Η εποχή της παγκοσμιοποίησης που διανύουμε έχει αρνητικές επιπτώσεις και είναι ορατές στην οικονομική ανάπτυξη και στον πολιτισμό. Η συρρίκνωση του πρωτογενούς τομέα έχει και θα έχει σοβαρές επιπτώσεις, γι αυτό πρέπει να υπάρξει σχέδιο δράσης και να ενισχυθούν οι αγροτικές υποδομές. Παράλληλα το μοντέλο της τουριστικής ανάπτυξης που ακολουθούμε σαν τόπος δείχνει ανησυχητικά σημάδια. Η οικονομική κρίση που πλήττει τη χώρα μας και ιδιαίτερα τον τόπο μας καλά κρατεί με απρόβλεπτες συνέπειες. Είναι βέβαιο ότι πολλά θα αλλάξουν με το πέρασμα της.

Θα πρέπει να αρχίσουμε να προβληματιζόμαστε για την βιωσιμότητα του δρόμου που ακολουθούμε στην πορεία ανάπτυξης μας και να αναρωτηθούμε για τις εναλλακτικές δυνατότητες που υπάρχουν (μέσα στο παγκόσμιο τοπίο που διαμορφώνεται) τόσο στις νέες μορφές τουρισμού σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες, όσο καις τη δυνατότητα αξιοποίησης των πλεονεκτημάτων του φυσικού χώρου (χερσαίου και θαλάσσιου) της περιοχής μας με σεβασμό όμως στο περιβάλλον.

Ιδιαίτερη βαρύτητα πρέπει να δοθεί στην ύπαρξη μιας πολιτιστικής πολιτικής, που θα παράγει δημιουργικό έργο, θα συνδέει το χθες με το σήμερα με βάση την αξιοποίηση της τεράστιας πολιτιστικής και λαογραφικής μας κληρονομιάς, πράγμα απαραίτητο στην πολυπολιτισμική κοινωνία που διαμορφώνεται.

Σε όλους τους λαούς η αρχιτεκτονική υπήρξε ίσως η χρησιμότερη τέχνη, γιατί συνδέεται άμεσα με την ύπαρξη του ανθρώπου, με τις ανάγκες του, με τα ήθη του, με την θρησκεία του, με την αισθητική και διανοητική δυναμικότητά του.

Μνημεία που διασώθηκαν

Ο τόπος μας είναι πλούσιος σε δείγματα μνημειακής αρχιτεκτονικής και ανθρώπινης δημιουργίας. Έχει διατηρήσει, παρά τους σεισμούς, αρκετά από τα μνημεία που αφορούν:

Ιστορικά μνημεία: Κάστρα της Σάμης (γίνεται προσπάθεια ανάδειξης από την κλασσική και από τη βυζαντινή εφορεία αρχαιοτήτων), καστράκι Πυργιού, Πύργοι Κουλουράτων.


Αρχαιολογικοί χώροι: Τσέκα, Λουτρά, Ρακόσπιτο, Ψηφιδωτά (που πρέπει άμεσα να εκτεθούν σε χώρο μπροστά απ’ το μουσείο ώστε να είναι επισκέψιμα), ψηφιδωτό δάπεδο Αγίου Δημητρίου, Φιτίδι, Ρωμαϊκό νεκροταφείο, αρχαίο λιμάνι και άλλοι που συνεχώς έρχονται στην επιφάνεια.


Γεφύρια: Ενετικό γεφύρι Γριζάτων που πρέπει να αναδειχθεί και να αξιοποιηθεί


Οικιστικά σύνολα ή μεμονωμένα κτήρια: Μεταξύ άλλων υπάρχουν: Οικισμός Διχάλια, εκκλησία Αρχαγγέλων στο Σταβέρι του Πυργιού που πρέπει να αναπαλαιωθεί, Παλιό Δημοτικό στα Βλαχάτα, κτίρια και καμπαναριά σε Πουλάτα και Χαλιωτάτα.

Υποδομές που έχουν σχέση με την ντόπια παραγωγή στην προβιομηχανική περίοδο: νερόμυλοι, παλιά ελαιοτριβεία, αλώνια.

Ιστορικά μοναστήρια της περιοχής: Γρούσπα, Άγιοι Φανέντες.

Τα παραπάνω δεν είναι τα μόνα που υπάρχουν, άρα πρέπει να γίνει μια καταγραφή από τις τοπικές αρχές, γιατί αποτελούν μνημεία της ιστορικής μας μνήμης, στοιχεία πολιτισμού που πρέπει να διαφυλάξουμε και οφείλουμε να τα παραδώσουμε στις γενιές που έρχονται. Βεβαίως μπορούν να βοηθήσουν στην ανάπτυξη εναλλακτικού τουρισμού άρα στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής, μέσα από την ανάδειξη και την σύνδεσή τους, ώστε να γίνουν επισκέψιμα.

Χωρίς Μουσείο

Να τονιστεί ότι έχει καθυστερήσει προκλητικά από τους υπεύθυνους το Μουσείο της Σάμης, που θα φιλοξενήσει τα πλούσια και σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Παράλληλα πρέπει να αξιοποιηθεί ο φυσικός πλούτος της περιοχής με προσοχή και προγραμματισμό ώστε να συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη του τόπου.

Διαδρομές

Το περιβάλλον προσφέρεται για πεζοπορικές και άλλες διαδρομές:

• Σύνδεσης των αρχαιολογικών χώρων
• Φυσικού ενδιαφέροντος, π.χ. Σάμη – Παλιά Καταποδάτα – μνημείο Μουζακάτων, Παλιά Γριζάτα – Νερόμυλοι – Ενετικό Γεφύρι, προς την Αντίσαμο (παραλία με σημαντική βαρύτητα) και άλλες στα διάφορα Δημοτικά Διαμερίσματα.
  

Να σημειωθεί ότι με κατάλληλη μελέτη εφόσον εγκριθούν, χρηματοδοτούνται (σύμφωνα με πληροφορίες) από τo πρόγραμμα Leader, ΟΠΑΑΧ, κ.ά.

Σπήλαια

Καθοριστικής σημασίας για την ανάπτυξη είναι το Σπηλαιολογικό Πάρκο που χρόνια συζητιέται. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πολλές και ενδιαφέρουσες μορφές τουρισμού. Αφού υπάρχουν αρκετά γνωστά και άγνωστα Σπήλαια και Σπηλαιοβάραθρα (π.χ. Αγκαλάκι, Ζερβάτη, Φιτίδι). Το έργο αυτό δεν υλοποιήθηκε από το Γ’ ΚΠΣ και υπάρχει κίνδυνος να μην υλοποιηθεί ούτε από το ΕΣΠΑ, αφού δεν υπάρχει ακόμα ολοκληρωμένη μελέτη και φορέα διαχείρισης.

Αίνος

Σημαντικό κεφάλαιο αποτελεί ο Αίνος, που προσφέρεται για πεζοπορία και χειμερινό τουρισμό (ομαλή πρόσβαση από Πυργί συμβάλλει σε αυτές τις δυνατότητες) καθώς και η Λίμνη Άβυθος που έχει παραμεληθεί και πρέπει να αναδειχθεί.

Εναλλακτικός τουρισμός

Αποδεικνύεται ότι η περιοχή μας έχει τεράστιες δυνατότητες για την ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών τουρισμού, αρκεί να υπάρξει επιτέλους σχέδιο δράσης και αξιοποίησης των δυνατοτήτων που απορρέουν από το φυσικό περιβάλλον και τα μνημεία. ¨Ήδη παρά τις προτάσεις υπάρχει σημαντική καθυστέρηση από την Τοπική Αρχή και τις κατά καιρούς πολιτικές ηγεσίες. Τα ιστορικά μνημεία και το φυσικό περιβάλλον του τόπου μας πρέπει να αποτελέσουν φροντίδα όλων μας. Πρωτίστως όμως του Δήμου Σάμης, αλλά και των τοπικών Αρχών και αρμοδίων φορέων του Νομού μας.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΛΛΙΒΩΚΑΣ

----------------------------------------------------------------------

Αντί Εισαγωγής

Ποιά είναι η κατάσταση στις ανασκαφές της Ακρόπολης; Ποιά τα επόμενα βήματα και οι προοπτικές; Τί γίνεται και τί μπορεί να γίνει:

• Με τα ρωμαϊκά ερείπια στο λουτρό;
• Με τις ανασκαφές και τα ευρήματα του αρχαίου λιμένα στο λουτρό;
• Με το Ρακόσπιτο;
• Με τα σκεπασμένα ψηφιδωτά στον κεντρικό δρόμο και την πλατεία Κωνσταντάτου;
• Πού είναι η σήμανση στην μοναδική πεζοπορική διαδρομή προς Αγ. Φανέντες, ακροπόλεις, Αντίσαμο;

Ποιές είναι οι προοπτικές για την ίδρυση Μουσειου;

• Πώς μπορεί να προχωρήσει χωρίς κρατική συνδρομή;
• Ποιά είναι η συνήθης πρακτική παρόμοιες περιπτώσεις και σε άλλα μέρη;

Έχει αξία και νόημα να οργανώνονται τακτικά (κάθε 1-2 χρόνια) επιστημονικά συμβάντα σχετικά με γενικότερα ή και ειδικότερα θέματα της ιστορίας της περιοχής;

Τί μπορεί να γίνει ώστε να αναδειχθούν εκκλησιαστικά μνημεία της περιοχής, όπως

• Το μοναστήρι των αγίων Φανέντων και ο ναός του αγίου Νικολάου,
• Το μοναστήρι των Αγριλίων,
• Ο ναός των Λειβαθινάτων και του Αγ. Σπυρίδωνος στα Πουλάτα,
• Ο ναός του Αρχαγγέλου στον προσεισμικό οικισμό του Διγαλέτου,
• Ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής Σάμης.

Μας αρκεί να επισκεπτόμαστε και να προτείνουμε επισκέψεις σε ερείπια που δε θυμίζουν στο ελάχιστο αυτό που κάποτε ήταν; Έχει νόημα η προσπάθεια επιμέρους αναστηλώσεων/αναπαλαιώσεων;

Τί μπορεί να γίνει για την ανάδειξη μνημείων της νεώτερης ιστορίας μας όπως τα Μαρτυρικά Μουζακάτα; Μας αρκεί μια εκδήλωση μνήμης μια φορά το χρόνο;