Μητροπολίτης Καστορίας - Ο καθαρός την ψυχήν και την καρδίαν (Tα σαράντα του παπα Χρυσόστομου)

Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης σαράντα ημερών από την εκδημία του πατρός Χρυσοστόμου Αλεξάτου, θα τελεσθεί αύριο στη Σάμη, Αρχιερατικό Μνημόσυνο προεξάρχοντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ. 

Το κείμενο που ακολουθεί είναι κατάθεση ψυχής του Μητροπολίτη της ακριτικής Καστοριάς, από μια γνωριμία με τον μακαριστό Αρχιμανδρίτη, που μετρά 25 χρόνια γνωριμίας.

Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ

Μακαρίζοντας ο ιερός υμνογράφος της Εκκλησίας την μεγάλη ασκητική μορφή του καθηγητού της ερήμου Μεγάλου Αντωνίου, τον χαρακτηρίζει συν τοις άλλοις στην Ακολουθία του Εσπερινού, ως "τον καθαρόν την ψυχήν και την καρδίαν".

Αυτόν τον λόγο του ιερού υμνογράφου χρησιμοποιώ στο άτεχνο αυτό κείμενό μου, για να καταθέσω λίγα λουλούδια φθινοπωρινά στον νωπό τάφο του μακαριστού και αγίου όντως Ιερομονάχου και Αρχιμανδρίτου Χρυσοστόμου Αλεξάτου, κληρικού και πνευματικού διακεκριμμένου της Ιεράς Μητροπόλεως Κεφαλληνίας.

Ενός επιγείου αγγέλου και ουρανίου ανθρώπου που φτερούγισε προ τεσσαράκοντα ημερών από το επίγειο Θυσιαστήριο προς το Ουράνιο και πραγματοποίησε τη μεγάλη συνάντηση με τον αρχηγό και τελειωτή της πίστεώς μας Ιησού Χριστό.

Οι υποχρεώσεις μου στην ακριτική Καστοριά για το μνημόσυνο του ήρωος και πρωτομάρτυρος του Μακεδονικού Αγώνος Παύλου Μελά με κράτησαν μακριά, όταν ο ουρανός αναπέτασσε τας πύλας του για να δεχθεί τον μακάριο εκείνο Λευίτη, τον "ως νεοσσόν αετού εν ύψει αρθέντα" δια της αρετής, τον άξιο Λειτουργό και άγιο Ιερέα της εποχής μας,  "τον προφήτην των επουρανίων μυστηρίων", όπως θα έλεγε ο Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος, τον αφιερωμένο στον Θεό από κοιλίας μητρός, τον ολοκληρωτικά δοσμένο στο θέλημά Του, που τιμήθηκε με πολλές δωρεές και ευλογίες και μάλιστα με την ζωντανή παρουσία στην ζωή του της Παναγίας, του Αγίου Νικολάου, του Αγίου Γερασίμου και των Αγίων Φανέντων, στα πρόσωπα των οποίων έτρεφε ιδιαίτερη ευλάβεια.

Και το χαρακτηριστικό γνώρισμα της αγίας ζωής του και της διακονίας του στον Αμπελώνα του Κυρίου ήταν η καθαρότητα της καρδιάς.

Στο πρόσωπο του εφαρμόστηκε πλήρως ο μακαρισμός του Κυρίου μας: "Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία, ότι αυτοί τον Θεόν όψονται" (Ματθ, ε' , 8).

Ο όρος καρδιά στον ευαγγελικό λόγο χρησιμοποιείται με μεταφορική έννοια, καθώς και σε ολόκληρη την Αγία Γραφή, για να δηλώσει κατά τους Αγίους Πατέρας της Εκκλησίας "τον οφθαλμόν της ψυχής" , το μάτι δηλαδή εκείνο το οποίο βλέπει το πρόσωπο του Θεού, τον χώρο στον οποίο αναπαύεται το Πνεύμα του Θεού.

Γι' αυτό και ο Προφήτης Δαυίδ στον 50ο ψαλμό της μετανοίας ζητάει ιδιαίτερα από τον Θεό να του χαρίσει "καρδίαν καθαράν κτίσον εν εμοί ο Θεός και πνεύμα ευθές εγκαίνισον εν τοις εγκάτοις μου".

Γι' αυτόν τον εσωτερικό χώρο, τον κρυπτό χώρο, μιλάει ο Απόστολος Πέτρος στην πρώτη Καθολική Επιστολή του (κεφ. γ' στίχος 4) αναφερόμενος στον "κρυπτόν της καρδίας άνθρωπον". Πρόκειται για το τριμερές της ψυχής, νόησις, συναίσθημα, βούλησις. Αυτήν την καθολική καθαρότητα μακαρίζει ο Κύριος.

Καθαροί, κατά τον χρυσορρήμονα Άγιο Ιωάννη, είναι "οι κεκτημμένοι την καθολικήν αρετήν και μηδέν εαυτοίς συνειδότας πονηρόν".

Είναι οι "εν σωφροσύνη διάγοντες" που η διάνοιά τους είναι απηλλαγμένη από ενθυμήσεις, αναμνήσεις, εντυπώσεις και φαντασίες ακάθαρτες. Ο κόσμος των συναισθημάτων μένει και αυτός καθαρός από κοσμικές επιθυμίες και πάθη και γενικά κάθε τι το αντίθετο προς το θέλημα του Θεού.

Η θέληση, ακόμη, που είναι η δύναμις που αποφασίζει και πραγματοποιεί ό,τι η διάνοια σκέπτεται και η καρδιά επιθυμεί, είναι ελεύθερη από δεσμεύσεις και καταθέσεις αμαρτωλές, από αποφάσεις που στερούν την δυνατότητα της θέας του Θεού και απομακρύνουν τον άνθρωπο από τον υψηλό προορισμό του που είναι η Βασιλεία των Ουρανών.

Και το πετυχαίνει κανείς αυτό και βρίσκεται πραγματικά μέσα στον μακαρισμό του Χριστού, όταν στη ζωή του χρησιμοποιεί την νήψη. Είναι η πνευματική μέθοδος, όπως θα πει μέσα στα σοφά του συγγράμματα ο Όσιος Ησύχιος ο Πρεσβύτερος, που απελευθερώνει τον άνθρωπο συνεργούσης και της χάριτος του Θεού από σκέψεις αμαρτωλές, από πάθη και λόγια και έργα πονηρά.

"Η νήψη όταν κανείς την χρησιμοποιεί, θα μας τονίσει ο έμπειρος αυτός πνευματικός οδηγός, τον κάνει δυνατό, τον βοηθάει στην εφαρμογή των εντολών του Θεού, τον καθιστά ικανό στην φανέρωση θεϊκών αποκαλύψεων, του χαρίζει από αυτήν την ζωή την Βασιλεία του Θεού και του χορηγεί το αγαθό του μέλλοντος αιώνος, δηλαδή την Βασιλεία των Ουρανών στην πληρότητά της."

Η νήψη είναι ουσιαστικά καθαρότητα της καρδιάς. "Είναι μια μεγάλη και όμορφη αρετή με την οποία αμοίβοντας ο Θεός αυτόν που την εργάζεται του χαρίζει την ακριβή τιμή της θέας του προσώπου Του". Σ' αυτήν την ζωή, θα τονίσει ο στύλος της Ορθοδοξίας Μέγας Αθανάσιος, "ο άνθρωπος της αρετής αυτής θα βλέπει μέσα στο κάλλος της ψυχής του την εικόνα του Θεού, όπως ακριβώς βλέπουμε τον ήλιο μέσα στον καθρέφτη".

Γι' αυτήν την αρετή της νήψης ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, ο αδελφός του Μεγάλου Βασιλείου, απευθυνόμενος σε εκείνον που αγωνίζεται θα πει τα εξής χαρακτηριστικά : "Μέσα στον καθαρό ουρανό της καρδιάς σου βλέπεις το μακάριον θέαμα: καθαρότης, αγιασμός, απλότης, όλες οι φωτοειδείς ανταύγιες της θείας φύσεως δια μέσω των οποίων γίνεται ορατός ο Θεός ".

Κι αν εδώ στη γη, στον αγώνα της παρούσης ζωής, με τις κηλίδες και τα μελανά σημεία ο άνθρωπος της νήψεως "ως δι' εσόπτρου και εν αινίγματι περιβλέπει τα εν ουρανοίς", τότε στην εκεί μακαριότητα πρόσωπον προς πρόσωπον θα βλέπει τον Θεό και θα εκπληρώνεται ο λόγος του Ευαγγελιστού Ιωάννου: "οψώμεθα τον Θεόν καθώς εστί" (Α' Ιωαν. γ', 2).

Αυτήν την καθαρότητα στολισμένη με την ταπείνωση και προικισμένη με την θεοποιό απλότητα κέρδισε σε αυτήν την ζωή ο μακαριστός γέροντας.

Περπατούσε ανάμεσα στους ανθρώπους με διαφορετικούς κόσμους, ήταν όμως πολίτης της Βασιλείας των Ουρανών.

Δεν μπόρεσε το πνεύμα του κόσμου τούτου να καταλάβει το χώρο της ψυχής του. Είχε «νουν Κυρίου» (Α' Κορ.2,16). Ήταν φορεύς ενός άλλου τρόπου ζωής, ενός άλλου πνεύματος, μιας άλλης νοοτροπίας.

Αυτό ιδιαίτερα φανερώθηκε με τις τελευταίες ημέρες της επίγειας ζωής του. Η ακατάπαυστη προσευχή του, η συμμετοχή στο Ποτήριο της Ζωής, η έναρξις από αυτόν τον ίδιον του Μυστηρίου του Ευχελαίου και η συνέχισις από τον ευλογημένο ανηψιό του π. Γεώργιο Αντζουλάτο, φανερώνουν έναν άνθρωπο που ήταν ακατανόητος για τα πράγματα του κόσμου, κατανοητός όμως στους Αγίους και στους καθαρούς τη καρδία.

Μακαριστέ Γέροντα, 

Aνεξίτηλα θα μείνει το πέρασμά σου από την τοπική Εκκλησία της Κεφαλληνίας και ιδιαίτερα από την Σάμη, την οποία εκόσμησες με την ζωντανή παρουσία σου, τόσο στο Μοναστήρι των Αγριλίων όσο και στην εφημεριακή σου θέση.

Οι Μοναχοί και οι Μοναχές, τα ευλογημένα Μοναστήρια, οι Κληρικοί της Ιεράς Μητροπόλεως, τα πολυπληθή πνευματικά σου τέκνα, το πνευματικό σου ανάστημα και η βακτηρία των γηρατειών σου ο π. Γεώργιος με την οικογένειά του, καθώς και ο ευτελής Επίσκοπος της Καστοριάς, με ευγνωμοσύνη υιϊκή θα αναπολούν την οσία βιωτή σου και με πολύ σεβασμό θα στέκονται μπροστά στην σεπτή μορφή σου.

Μέχρι τώρα γέροντα έβλεπες εις το πέραν, στον ουρανό, στα επουράνια, κατά την έκφραση του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. 

Τώρα από το Ουράνιο Θυσιαστήριο, όπου μετά παρρησίας προσεδρεύεις και από τον χορό των Αγίων Πρεσβυτέρων στον οποίο βρίσκεσαι, δες προς τα εδώ. 

Ύψωσε τα χέρια σου και παρεκάλεσε τον Δομήτορα της Εκκλησίας να μας χαρίσει αυτόν τον ακριβό και ατίμητο θησαυρό, την καθαρότητα, μήπως και εμείς κάποια ημέρα αξιωθούμε να δούμε το πρόσωπό Του.

Αιωνία σου η μνήμη πολυσέβαστε Γέροντα Χρυσόστομε.